Humores

De eed van Hippokrates wordt nog altijd bij het artsenexamen afgelegd. Hippokrates kan ook worden beschouwd als de grondlegger van de medische wetenschap. Hij leefde in de vijfde en vierde eeuw voor Christus, werd negentig jaar oud en ontdekte onder meer de koortsremmende werking van wilgenbast tegenwoordig verkrijgbaar in de vorm van aspirine.

Hippokrates zocht de oorzaak van ziekten in natuurlijke oorzaken, terwijl zijn tijdgenoten ziekte als het gevolg van de hand van God zagen. Hij onderzocht de werking van het menselijke lichaam en stelde dat dit uit vier vloeistoffen (humores of temperamenten) zou zijn opgebouwd: gele gal, zwarte gal, bloed en slijm. Mensen verschillen in de mate waarin een van die elementen overheerst. Daardoor krijgen zij een bepaald karakter en de namen daarvan gebruiken we nog steeds in onze taal. Iemand die melancholisch is, is iemand die bedroefd, neerslachtig overkomt. Een flegmaticus is iemand die niet zo snel van zijn stuk kan worden gebracht en iemand die de cholere krijgt barst in woede uit.

De Grieks-Romeinse arts Galenus koppelde de leer van Hippokrates aan de vier elementen, aarde, water, vuur en lucht. Deze zienswijze heeft eigenlijk tot in de negentiende eeuw stand gehouden en verdween pas toen uit nieuw wetenschappelijk onderzoek een steeds beter beeld van de werking van het lichaam bleek.

Ziekte in de Hippokratische visie kwam dus voort uit een natuurlijke oorzaak en uitte zich in een teveel aan zwarte of gele gal, slijm of bloed. Om een teveel aan bloed kwijt te raken, werd bijv. aderlaten toegepast. In het algemeen was echter aanpassing van het dieet de remedie. Door de keuze van het voedsel kan de constitutie worden beïnvloedt.

	CHOLERISCH	MELANCHOLISCH	FLEGMATISCH	SANGUÏNISCH
overheersend element	gele gal	zwarte gal	slijm	bloed
seizoen	zomer warm en droog	herfst	winter	lente nat en warm
element	vuur - geest	aarde - stoffelijk lichaam	water - lichaamsfunctie	lucht - ziel/gedrag
karakter	doeners/leiders, driftig en snel kwaad, maar ook: ambitieus en energiek	neerslachtig, introvert, met een sterk onrecht-vaardigheidsgevoel	verlegen, kalm, ontspannen, rationeel, betrouwbaar en meelevend	dromerig en impulsief met veel energie en soms manisch
ziekten	ontstekingen, koorts	asthma, eczeem	ziekten van het spijsverteringsstelsel	ziekten van de ademwegen, tbc
voeding	stevige kost: eieren, spek, stamppot	eenvoudig traditionele voeding	veel eten, snoepen, pap, brood met suiker	kleine porties, lichte voeding

Ook de voorkeur voor bepaalde voeding en het voorkomen van ziekten wordt in de Hippokratische leer met de temperamenten in verband gebracht. In de tabel hierboven een overzicht van deze elementen.